1. Strona główna
  2. Matematyka Obliczeniowa
  3. Octave - podstawy

Octave - podstawy

Powrót na górę

Pierwsza sesja w octave'ie

W systemie unix np. w linuxie najpierw musimy uruchomić terminal
(np. xterminal).
mo-Screenshot-term.jpg
Otworzy się wówczas okienko z linią komend z promptem - zazwyczaj migającym, w której możemy wpisywać komendy unixa, por. rysunek  [link].

Wpisujemy komendę octave i potwierdzamy Enter. W okienku terminala wyświetli się
nagłówek z numerem wersji i z linią komend octave'a, por. rysunek  [link].
mo-Screenshot-octave.jpg

Dalej, w linii komend octave'a wpisujemy polecenia octave'a.

Octave jako kalkulator, podstawowe zmienne

Najprostsze zastosowanie octave'a to kalkulator naukowy.
W linię komend wpisujemy np.: 234+76. Otrzymujemy:
ans=310 - zmiennej octave'a ans zostaje przypisana wartość $ 310 $, którą można dalej wykorzystać np. ans-1. Wówczas otrzymamy $ 309 $.

W octavie są funkcje takie, jak pierwiastek kwadratowy sqrt(), $ \sin() $, $ \cos() $, $ \exp() $ itp.

Jeśli chcemy zapamiętać wynik - musimy użyć zmiennej np.:

> a=12+34;
> sin(a)
ans =  0.90179

Typów zmiennych nie deklarujemy - octave domyślnie przyjmuje typ reprezentowany przez daną zmienną.

W octavie są np. zmienne typu zespolonego:

> a= sqrt(-1)
a =  0 + 1i
> b=1+4*i
b =  1 + 4i
> c=a*b
c = -4 + 1i
> d=a+b
d =  1 + 5i

Zachęcam do samodzielnego testowania.

Proszę zauważyć, że jeśli wywołamy jakąś funkcję albo operator, który zwraca wartość, np.: 2+3 zwraca wartość $ 5 $, i nie przypiszemy tej wartości zmiennej, to octave automatycznie przypisze tę zwracaną wartość do zmiennej ans, którą później można wykorzystać.

Wszystkie zmienne, jakie są w pamięci sesji octave'a, możemy wyświetlić poleceniem
who, czy whos - wersją poprzedniej funkcji, zwracającą
dokładny opis zmiennych.

Zmienne możemy usuwać z pamięci octave'a poleceniem clear np.

> a= sqrt(-1);
> b=1+4*i
b =  1 + 4i
> who
Variables in the current scope:

A    B    C    a    ans  b    c    d    f

> clear  a
> who
Variables in the current scope:

A    B    C    ans  b    c    d    f

Zmienna $ a $ zniknęła z sesji octave'a.
Podanie średnika po poleceniu spowoduje, że wynik nie zostanie wyświetlony w terminalu.

Pomoc do octave'a wywołujemy poleceniem help, pomoc
do konkretnej funkcji wywołujemy poleceniem help nazwa_funkcji np.
help sin:

> help sin
`sin' is a built-in function

 -- Mapping Function:  sin (X)
     Compute the sine for each element of X in radians.

     See also: asin, sind, sinh

Pomoc jest w języku angielskim.

Macierze i operacje na macierzach

Podstawowym typem zmiennym są macierze.

Macierz możemy zdefiniować wprost podając jej wartości:

A=[1,2,3,4;2 -4 6 7];

- proszę zauważyć, że elementy macierzy w wierszu oddzielamy przecinkiem albo spacją, a kolejne kolumny - średnikiem.

Do elementu macierzy o współrzędnych $ (i,j) $ odwołujemy się następująco:
A(i,j).

Jeśli zdefiniujemy element macierzy spoza zakresu, np. w tym przypadku

A(3,3)=7;

octave rozszerzy macierz, przyjmując domyślnie pozostałe niezdefiniowane wartości macierzy za zera.

Ważną rolę pełni operator średnik:

a:h:b

Generuje on wektor

$$[a, a+h,\ldots,a+k*h]$$

z $ a+k*h\leq b $.
Wywołanie:

a:b

działa jak a:1:b, czyli z $ h $ równym jeden.

Z macierzy możemy tworzyć inne macierze wycinając podmacierze.
Rozpatrzymy macierz $ A $ wymiaru $ M\times N $. Weźmiemy teraz dwa wektory indeksów
$ i=[i(1),\ldots,i(K)] $ oraz $ j=[j(1),\ldots,j(L)] $ dla $ 1\leq i(s)\leq M,1\leq j(s)\leq N $. Wtedy polecenie:

B=A(i,j);

stworzy macierz wymiaru $ K\times L $ taką, że
B(r,s)=A(i(r),j(s)), np.

> A=[3 3 3; 4 5 6]
A =

   3   3   3
   4   5   6

>  i=[ 2 1]; j=[2 3];
>  B=A(i,j)
B =

   5   6
   3   3

W ten sposób można wycinać też podmacierze lub np. kolumny, czy wiersze macierzy:

 A=[3 3 3; 4 5 6];
 B=A(1:2,2);

Warto zauważyć, że jeśli wywołamy polecenie x=A(:,3) to jest to równoważne x=A(1:2,3), czyli $ x $ staje się trzecią kolumną macierzy $ A $.

Macierze możemy tworzyć z innych macierzy blokowo:

B=[A,A];
C=[A;A];

Jeśli $ A $ miała wymiar $ M\times N $, to
macierz $ B $ ma wymiar $ M\times 2N $,
a jej odpowiednie podmacierze złożone z pierwszych $ N $ kolumn i ostatnich $ N $ kolumn są równe macierzy $ A $.
Macierz $ C $ analogicznie ma wymiar $ 2M\times N $, a jej podmacierze złożone z pierwszych i ostatnich $ M $ wierszy są równe $ A $. Przy takich definicjach musimy operować macierzami o
odpowiednich wymiarach.

Popatrzmy na wyniki:

octave:6> A=[3 3 3; 4 5 6]
A =

   3   3   3
   4   5   6

octave:7> B=A(1:2,2)
B =

   3
   5

octave:8> B=[A,A]
B =

   3   3   3   3   3   3
   4   5   6   4   5   6

octave:9> C=[A;A]
C =

   3   3   3
   4   5   6
   3   3   3
   4   5   6

octave:10>

Istnieją funkcje definiujących określone macierze - wymienimy teraz podstawowe:

  • zeros(M,N) - tworzy macierz zerową o $ M $ wierszach i $ N $ kolumnach.
  • ones(M,N) - tworzy macierz o wszystkich wartościach równych jeden o $ M $ wierszach i $ N $ kolumnach
  • eye(M,N) - tworzy macierz identycznościową o $ M $ wierszach i $ N $ kolumnach, tzn. o wartościach: jeden - na głównej przekątnej i zero - na pozostałych pozycjach
  • rand(M,N) - tworzy macierz o $ M $ wierszach i $ N $ kolumnach o losowych wartościach według rozkładu jednostajnego
    na odcinku $ [0,1] $
  • hilb(N) - tworzy macierz Hilberta $ N\times N $
  • vander(x) - tworzy macierz Vandermonde'a dla punktów $ \{x_k\} $ z wektora $ x=[x(1),\ldots,x(N)] $
  • diag() - tworzy macierz diagonalną, ale również pozwala otrzymać odpowiednie diagonale macierzy przy odpowiednim wywołaniu

Większość funkcji elementarnych typu $ \sin() $ może być wywoływana na macierzach. Wtedy:
w octave'ie a=sin(A) zwraca macierz tego samego wymiaru co $ A $,
ale o elementach $ (\sin(A(i,j))_{i,j} $. Mówimy, że implementacja takiej funkcji jest wektorowa. Popatrzmy na przykład:

octave:6> A=0.5*pi*[0:6;-3:3]'
A =

   0.00000  -4.71239
   1.57080  -3.14159
   3.14159  -1.57080
   4.71239   0.00000
   6.28319   1.57080
   7.85398   3.14159
   9.42478   4.71239

octave:7> a=sin(A)
a =

   0.00000   1.00000
   1.00000  -0.00000
   0.00000  -1.00000
  -1.00000   0.00000
  -0.00000   1.00000
   1.00000   0.00000
   0.00000  -1.00000

octave:8>

Macierze możemy dodawać i mnożyć, o ile zgadzają się wymiary:

octave:15> A=2+eye(2,2)
A =

   3   2
   2   3

octave:16> B=ones(2,2)+2*A
B =

   7   5
   5   7

octave:17> C=A*B
C =

   31   29
   29   31

octave:18>

Operacje arytmetyczne możemy też wywołać w wersji wektorowej, tzn.
jeśli np. dwie macierze $ A,B $ mają ten sam wymiar, to wywołanie
C=A.*B zwróci macierz $ C $ tego samego wymiaru taką, że
$ C(k,l)=A(k,l)*B(k,l) $. To samo dotyczy innych działań:

  • dzielenia C=A.\B
  • odejmowania C=A.-B
  • dodawania C=A.+B
  • podnoszenia do potęgi C=A.^B

W przypadku dodawania i odejmowania operatory bez kropek działają tak samo.

Macierz rzeczywistą możemy transponować operatorem C=A'.
W przypadku macierzy zespolonej operator ten zwróci sprzężenie hermitowskie, a operator z kropką A.' zwróci zwykłe transponowanie. Najlepiej zobaczyć to na przykładzie:

octave:37> A=[1+i -3+4i;-8+2i 5+7i]
A =

   1 + 1i  -3 + 4i
  -8 + 2i   5 + 7i

octave:38> A'
ans =

   1 - 1i  -8 - 2i
  -3 - 4i   5 - 7i

octave:39> A.'
ans =

   1 + 1i  -8 + 2i
  -3 + 4i   5 + 7i

octave:40>

Istnieje wiele funkcji pozwalających na manipulowanie macierzami np.:

  • fliplr() - odwraca kolejność kolumn
  • flipud() - odwraca kolejność wierszy
  • reshape() - tworzy nową macierz o określonych wymiarach z elementów macierzy wyjściowej
  • rot90() - obraca macierz o wielokrotność $ 90 $ stopni w kierunku przeciwnym obrotowi wskazówek zegara

Wektory traktowane są jako macierze o jednej kolumnie, albo jednym wierszu, jakkolwiek istnieją specjalne funkcje działające tylko na wektorach, np.
funkcja length(x) zwraca długość wektora $ x $ pionowego lub poziomego.

Polecenie [m,n]=size(A) zwraca wymiar macierzy jako dwie wartości w wektorze.

octave:40> x=[1 2 3 4]
x =

   1   2   3   4

octave:41> length(x)
ans =  4
octave:42> size(x)
ans =

   1   4

octave:43>

Powrót na górę

Octave jako język programowania - skryptu i m-pliki

Octave może być również traktowany jako język programowania.

Istnieje możliwość pisania skryptów, a następnie ich wywoływania
z linii komend octave'a.

Skrypty to po prostu pliki tekstowe o rozszerzeniu \textsl{.m}, tzn. np. skryptem może być plik o nazwie \textsl{nazwaskryptu.m}, zawierające w kolejnych liniach komendy octave'a
utworzone przez dowolny edytor tekstowy, np. vi w unixie, czy \lstinline{wordpad} w systemie windows.

Skrypt wywołujemy podając nazwę bez rozszerzenia, czyli skrypt zawarty w pliku tekstowym \textsl{skrypt.m} wywołujemy z linii komend komendą:

skrypt

Po wywołaniu np. następującego skryptu:

#skrypt.m
#Prosty skrypt - ta linia to komentarz
 a=2+3

octave wykona wszystkie polecenia po kolei - o ile nie będzie w nich jakiegoś błędu. W tym przypadku zwróci a=5. Tak więc octave jest interpreterem - nie ma etapu kompilacji skryptu przed wykonaniem.

Pisząc skrypty w octavie najlepiej mieć na pulpicie komputera co najmniej dwa okna - jedno z sesją octave'a, a drugie z edytorem, w którym
edytujemy plik tekstowy ze skryptem.

Tu warto dodać, że komentarze w octavie wstawiamy po znakach # lub %.

Octave jako język programowania dostarcza również większość konstrukcji imperatywnych, m.in.

  • instrukcja warunkowa if - przykład:
    #instrukcja warunkowa
    if(x>0)
     x=1;
    else
     x=0;
    endif;
  • instrukcja switch wielokrotnego wyboru zastępująca
    if jeśli $ k $ przyjmuje określoną ilość wartości

    switch (taknie)
       case {"T" "t"}
            x = 1;
        case {"N" "n" }
             x = 0;
         otherwise
             error ("tylko t lub n");
    endswitch
  • pętla while( )
    #sumowanie
    k=0;
    a=0;
    while(k<=10)
    do
     a+=k;
     k++;
    endwhile;!
  • pętla z warunkiem zatrzymania na końcu:
    do  intrukcje  until( );

    k=0;
    do
     k++;
    until(k>10)
  • pętla for:
    a=0;
    for k=1:10,
     a+=k;
    endfor
  • funkcje octave'a function []=f()
    function [s]=f(a,b)
     s=a+b;
    endfunction

    Więcej informacji o funkcjach podamy w następnym rozdziale.

W tym miejscu omówimy operacje logiczne octave'a.
Ogólnie ujmując - wartość różna od zera traktowana jest jako prawda, $ 0 $ to fałsz.
Operatory logiczne octave'a są takie same jak w języku C tzn:

  •  a && b - operator logiczny dwuargumentowy $ a \;I \;b $ zwraca wartość jeden (prawda), jak
    $ a $ i $ b $ są różne od zera, w przeciwnym przypadku operator zwraca zero (fałsz)
  • a||b - operator logiczny dwuargumentowy $ a\; LUB\; b $ zwraca jeden, jeśli któreś z
    $ a $ lub $ b $ jest równe jeden, w przeciwnym przypadku zwraca zero
  • \lstinline+!a+ - operator logiczny jednoargumentowy negacji $ NIEPRAWDA \; a $, jeśli $ a $ jest różne od zera - to operator zwraca zero, w przeciwnym przypadku operator zwraca jeden
  • a==b - operator dwuargumentowy równości, jeśli $ a $ ma tę samą wartość co $ b $, to operator zwraca jeden, w przeciwnym razie operator zwraca zero
  • \lstinline+a!=b+ - operator dwuargumentowy bycia różnym, jeśli $ a $ jest różne od $ b $ to zwraca jeden, w przeciwnym razie operator zwraca zero
  •  a < b - operator dwuargumentowy porównania, zwraca jeden gdy $ a $ jest mniejsze od $ b $, w przeciwnym razie operator zwraca zero. Pozostałe operatory porównania ( a > b,  a<=b,  a>= b) są zdefiniowane analogicznie

Funkcje

(#)

Funkcje w octave'ie możemy definiować z linii komend, czy jako część kodu w skrypcie:

function [w,s]=f(a,b)
#pomoc do danej funkcji
 s=a+b;
 w=a-b;
endfunction

Wywołujemy je z linii komend (lub w linii skryptu, czy w innej funkcji)

w=f(1,2)
[w,s]=f(1,2)

Pierwsze wywołanie spowoduje, że funkcja zwróci tylko pierwszą wartość tj. w.

Niektóre ostatnie parametry funkcji mogą przyjmować domyślną wartość tzn.

function [w,s]=f(a,b=0)
#pomoc do danej funkcji
 s=a+b;
 w=a-b;
endfunction

Wtedy wywołanie funkcji

[w,s]=f(1)

zwróci wartości funkcji dla parametru $ b=0 $.

Funkcje można przekazywać jako parametry do innych funkcji poprzez przekazanie nazwy funkcji jako napisu - ciągu znaków lub jako tzw. uchwyty do funkcji - tu przykład przekazania nazwy funkcji $ sin() $ do funkcji quad() obliczającej całki:

> f=@sin;
> quad("sin",0,1)
ans =  0.45970
> quad(f,0,1)
ans =  0.45970
> quad(@sin,0,1)
ans =  0.45970

Oba sposoby są równoważne.

Proste funkcje można definiować jako tzw. funkcje anonimowe:

> f=@(x) + sin(x); #f(x)=x+sin(x)
> f(1)
ans =  0.84147

czyli definiujemy od razu uchwyt do funkcji.

W octavie wprowadzono za matlabem tzw. m-pliki, czy - inaczej - pliki funkcyjne. Są to pliki z rozszerzeniem \textsl{m} np. \textsl{f.m}, zawierające definicje funkcji o tej samej nazwie co plik (bez rozszerzenia).
M-plik o nazwie \textsl{test.m} powinien więc zawierać definicję
funkcji test(), czyli w pierwszej linii powinien znajdować się
nagłówek funkcji.

Poniżej widzimy ogólną strukturę funkcji:

function [zwracane wartosci]=test(parametry)
##pomoc do funkcji
#   komendy

   zwracane wartosci powinny byc zdefiniowane

endfunction

Wywołanie polecenia help test powinno wyświetlić pomoc do funkcji tzn. wykomentowane linie spod nagłówka funkcji.

Funkcje można też definiować w skryptach, które mają te same rozszerzenie \textsl{m}.

Ważne, aby w pierwszej niepustej linii skryptu nie było słowa kluczowego function, tzn. aby przed definiowaniem funkcji w skrycie
podać jakąkolwiek komendę. W przeciwnym przypadku octave potraktuje skrypt jako m-plik.

W m-plikach, pod definicją głównej funkcji o tej samej nazwie co m-plik, mogą się znajdować tzw. pod-funkcje
(ang. subfunctions), które mogą być wywołane przez tę główną funkcję z m-pliku i inne pod-funkcje tylko w tym m-pliku.
Tutaj podajemy przykład takiego m-pliku z funkcją główną obliczającą przybliżenie normy typu $ L^2 $ i pod-funkcjami:

#m-plik czyli plik tekstowy normaL2.m

function [nL2]=normaL2(FCN,a,b)
#norma L^2(a,b) z funkcji o uchwycie FCN
# na [a,b]
   sf=uchwytkwad(FCN);
   nL2=sqrt(quad(sf,a,b));
endfunction

function [SFCN]=uchwytkwad(f)
#tworzy uchwyt do funkcji g(x)=f(x)*f(x)
 SFCN=@(x) f(x)*f(x);
endfunction

#koniec m-pliku normaL2.m

Oczywiście pod-funkcja jest tutaj wprowadzona sztucznie, nie jest ona konieczna.

W funkcji octave'a można używać automatycznych zmiennych nargin i nargout, które
przy wywołaniu danej funkcji przyjmują wartości:

  • nargin -
    ilości parametrów, z jaką funkcja została wywołana.
  • nargout -
    ilości zwracanych wartości, z jaką funkcja została wywołana.

Tu podajemy przykład wykorzystania tych zmiennych w konkretnej funkcji:

function [y1,y2]=test(a,b)
# test nargin nargout
  if(nargin<2)
   b=a;
  endif
  y1=a+b;
  if(nargout>1)
    y2=a-b;
  endif
endfunction

Sprawdźmy, jak taka funkcja działa:

octave:46> test(1)
ans =  2
octave:47> test(1,2)
ans =  3
octave:48> [y1]=test(1,2)
y1 =  3
octave:49> [y1,y2]=test(1,2)
y1 =  3
y2 = -1
octave:50>
Powrót na górę

Podstawowa grafika

Octave posługuje się zazwyczaj zewnętrznym narzędziem do grafiki w linuxie.
Najczęściej jest to program gnuplot, ewentualnie grace lub inny.
W przypadku systemu windows w binarnej wersji octave'a zawarta jest też grafika.
mo-wyksin.jpg
Podstawową funkcją umożliwiającą rysowanie wykresów jest plot().

Najprostsze wywołanie: plot(x) dla wektora $ x $ otworzy nowe okno i w nim
narysuje punkty $ (k,x(k)) $. Punkty mogą pozostać połączone prostymi w zależności od ustawienia domyślnych opcji octave'a.

Innym wywołaniem plot() pozwalającym np. na rysowanie wykresów jest plot(x,y) dla wektorów $ x,y $ tej samej długości. W tym przypadku octave narysuje punkty $ (x(k),y(k)) $.

Tak więc, jeśli stworzymy w wektorze $ x $ siatkę stupunktową równomierną na $ [0,3] $ - wygodnym poleceniem jest linspace(,a,b,N) - a potem policzymy wartości np. funkcji $ y(k)=\sin(x(k)) $, to polecenie
plot(x,y) narysuje wykres $ \sin() $ na tym odcinku, por. rysunek  [link].

x=linspace(0,3);
y=sin(x); #sin jest wektorowa funkcja
plot(x,y)

mo-wyksc.jpg
Istnieje możliwość umieszczania kilku wykresów na jednym obrazku np.

x=linspace(0,3);
y=sin(x); #sin jest wektorowa funkcja
z=cos(x);
plot(x,y,x,z)

Tu plot(x,y,x,z) narysuje punkty $ (x(k),y(k) $ i $ (x(k),z(k) $, czyli wykresy $ \sin() $ i $ \cos() $ na jednym rysunku.

mo-wykstyle.jpg
Inną możliwością jest zastosowanie odpowiednich funkcji dotyczących grafiki; np.
hold on powoduje, że kolejne wywołania plot sprawia rysowanie wykresów na jednym obrazku.
Polecenie hold off likwiduje tę własność.

Możemy dobrać kolor wykresu, styl wykresu, dodać opis, np. wykres sinusa może być w kolorze czerwonym narysowany plusami, a cosinusa w kolorze niebieskim narysowany gwiazdkami

x=linspace(0,3,40);
y=sin(x); #sin jest wektorowa funkcja
z=cos(x);
plot(x,y,"+r;sin;",x,z,"*b;cos;")
#+ - wykres plusami r - red (czerwony)
#* wykres gwiazdkami, b -blue (niebieski)

Podamy teraz kilka przydatnych funkcji związanych z grafiką:

  • xlabel - etykieta osi poziomej
  • ylabel - etykieta osi pionowej
  • title - tytuł rysunku
  • figure - kontroluje okienka z
    wykresami - możemy ich mieć kilka, czyli

    x=linspace(0,3,40);
    figure(1);
    y=sin(x);
    plot(x,y)
    figure(2)
    z=cos(x);
    plot(x,z)

    stworzy dwa okienka z wykresem $ \sin() $ w pierwszym i $ \cos() $ w drugim.

  • semilogx - wykres w skali półlogarytmicznej - względem zmiennej poziomej
  • semilogy - wykres w skali półlogarytmicznej - względem zmiennej pionowej
  • loglog - wykres w skali logarytmicznej
  • bar - wykres słupkowy.
  • stairs - wykres schodkowy.

Zachęcam do zapoznania się z tymi funkcjami używając pomocy octave'a.

Istnieje też możliwość używania prostej grafiki trójwymiarowej, ale
w przypadku matematyki obliczeniowej nie będziemy tego potrzebowali.

Powrót na górę

Przykładowy skrypt

Poniżej zamieszczamy prosty skrypt, w którym
przedstawiamy przykłady użycia większości operacji, zmiennych omawianych w tym rozdziale.

\lstinputlisting{./mobasic.m}

Powrót na górę

Przykładowa sesja matlaba

W tym rozdziale przedstawimy przykładową sesję matlaba.
mo-matlab.jpg

mo-matlab1.jpg

W przeciwieństwie do octave'a, matlab posiada środowisko graficzne.
Ogólnie matlaba wywołujemy klikając na odpowiednią ikonę, czy wybierając program matlab w odpowiednim menu systemu.
W linuxie możemy też wywołać ten program z linii komend komendą:
\textsl{matlab}. Wówczas powinno otworzyć się środowisko matlaba, por. rysunek  [link].

Jak widać, w środku mieści się \textsl{Command Window}, czyli okno komend, w którym możemy wpisywać komendy matlaba, z lewej strony widać podgląd bieżącego katalogu pod nazwą \textsl{Current Folder}, z prawej strony, z góry pod nazwą \textsl{Workspace}, widać okno ze spisem zdefiniowanych zmiennych oraz z dołu, z lewej strony - małe okno historii komend, por. rysunek  [link].

Ustawienia można zmieniać, np. można część okien ukryć, czy odłączyć.
Po szczegóły odsyłam do pomocy do matlaba.

Wpiszmy kilka komend takich samych jak w octave'ie w okno komend:

A=[1:3;-2 4 7]
B=[A; A]

W oknie komend widać, że wynik jest taki sam jak w octave'ie. Natomiast w oknie
\textsl{Workspace} widzimy, że w sesji są zdefiniowane dwie zmienne A,B, a w oknie historii widzimy dwie nasze komendy, por rysunek  [link].

W środowisku matlaba najważniejsze jest okno komend, które pełni tę samą rolę co terminal z wywołanym octavem. Pozostałe okna pełnią rolę pomocniczą ale
niewątpliwie
środowisko matlaba ułatwia pracę.
Dalej nie będziemy się zajmować szczegółowo matlabem, ale zdecydowana większość kodów z tego skryptu działa zarówno w octave'ie, jak i w matlabie.

Powrót na górę

SAGE